Версия для печати темы

Автор: Laplandian - Среда, 23 Января 2002, 11:18

Там, где я живу, много соседей происходят из Австро-Венгрии и/или
Чехословакии. Интересно, что чехословацких евреев они называютאַמתע אַשכנזים , в отличие от остальных סתם אַשכנזים . И еще,
музыкантов они называют, מוזיקאַנטן , а не כלי-זמרים , последнее слово
вообще не понимая, а тетю и дядю - "тантэ" и "онкл" и готовы
поклясться, утверждая, что эти слова самые что ни на есть еврейские,
а מומע , פֿעטער - это не "настоящий" идиш. Кто-нибудь сталкивался
с таким интересным диалектом ? И что это за слово - "тантэ", из какого
оно языка взялось? И откуда предание о том, что
אָבערלאַנד , טשעכײַ און סלאָװאַקײַ - это "истинный Ашкеназ" ? Некоторые
утверждают, что только некая определенная местность в
Чехословакии - это "истинный Ашкеназ" , но точнее сказать не могут.

Автор: Катя Шварц - Среда, 23 Января 2002, 15:13

Автор: Арье - Среда, 23 Января 2002, 16:30

Онкл и танте - слова из немецкого - Onkel und Tante.

Автор: Laplandian - Среда, 23 Января 2002, 17:20

Эх, уважаемый реб Лэйб, как же Вы меня обломали.

Я-то думал, тут что-то такое древнероманское замешано, а вот вам -
немецкий. Наверно, просто западный диалект идиша, вот и вся
история. Были у меня в Питере паре-тройка книг издания 17??
года, действительно, каких только оборотов не встретишь:
"эр ном зайн арб ун ин дем Бейс-амикдэш гэйнг ун лойбт Г-т".
" ער נם זין אַרב אונ' אין בית המקדש גינג אונ' לובט ג-ט "
(примерно так)
Это прошедшее время такое было заковыристое. Я и стихи на таком
идише видел. Прямо саги какие-то. А что, тоже идиш, правда западный
и средневековый.

[ This message was edited by: Yoel on 2002-01-23 18:42 ]

Автор: Арье - Среда, 23 Января 2002, 18:41

Yoel
онкл и танте - вполне легитисные слова почти во всех диалектах идиш и также в ИВО -идиш.

אנקל און טאנטע זענען פולשטענדיק כשר אין , כמעט, אלע יידישע דיאלעקטן, ווי אויך אין ייווא-יידיש

Автор: Laplandian - Среда, 23 Января 2002, 22:19

! אַ דאַנק , לײב

אין רוסלאַנד האָב איך קײנמאָל ניט געהערט אַזעלכע װערטער. אין
. װײַסרוסלאַנד צי ליטע זײַנען זײ , דאַכט זיך, טאַקע ניט געװען בנמצא

Автор: simulacrum - Четверг, 24 Января 2002, 4:10

אין אוקראַיִנע און בעסאַראַביִע אױך נישט, אָבער איך טרעף אױף זײ אָן בײַ די
פּױלישע אידן, אױך אין דרוק. מע קען זײ געפֿינען בײַ סטוטשקאָװן, האַרקאַװי און װײַנרײַכן (זז. 56, 191). אונדזערע מעריבֿ-אוקראַיִנישע ייִדן דװקא רופֿן זיך אינגערישע צי טשעכישע, װײַל זײ זענען טאַקע, היסטאָריש געזאָגט, פֿון אינגערן, שפּעטער - טשעכאָסלאָװאַקײַ און רומעניִע, און זײ אַלע, קינד-און-קײט, רעדן אױף טשיקאַװע טראַנסקאַרפּאַטיש ("ביסט-פֿין-כיסט") מאַמע-לשון. איר װאָלט דערזען אַ שײן ביסל זאַפּאַדענצעס אין ברוקלין; מײַנע משפּחה- און קינדער-דאָקטױרים זענען בײדע פֿון כיסט און אינגװער

ס'איז קלאָר אַז ליטװאַקעס רעכענען אי מײדלעך אי ייִנגלעך צו צום לשון-נקבֿה/זכר, װײַל קײן נײטראַלן מין האָבן זײ בשום-אױפֿן ניט. פֿונדעסטװעגן, כ'האָב קײנמאָל ניט געזען אַזאַ מאָדנע באַניץ בכּתּבֿ, בײַ ליטװאַקעס אין מױל - יאָ; אפֿשר בײַ מעיִשקע שאַגאַלן, װאָס ער האָט אינגאַנצן געשפּיגן אױף אָרטאָגראַפֿיִע. ס'איז אָבער בכּלל אַ געװיסע פּראָבלעם מיט ווײַנרײַכן, װאָס ער שפּיגלט אָפּ נאָר דאָס צפֿון-ייִדיש זײַנס, דערצו נאָך - שטרענג װעלטלעכע, דער עיקר אין קאָלעדזש ייִדיש, פֿון סאַמע דעדיקאַציִע אָן ("...װאָס בײַ זײערע קינדער אין מױל װעט ייִדיש לעבן"), װאָס קײנער - אױב ער איז נישט קײן צלם-קאָפּ - װעט זי נישט פֿאַרשטײן. אַנדערע, נײַערע לערנביכלעך זענען פֿיל גלײַכמעסיקער, דערפֿאַר - מערער פּאָפּולער

וואָס שייך סובסטאַנטיװישע װערבן אױף -אונג, זאָל איך אײַך זאָגן אַז ס'איז נישט צו חידושן, װאָס איר האָט זײ באַגעגענט אין זאַכלעכן מין. בֿײַ אונדז זענען זײ טאַקע נײטראַל


[ This message was edited by: Simulacrum on 2002-01-25 06:11 ]

Автор: Laplandian - Четверг, 24 Января 2002, 6:50

און װיִאַזױ זאָגט מען בײַ אײַך: "זי איז אַ שײן(ע ) מײדעלע" צי "עס איז אַ שײן(ע ) מײדעלע" ? פֿאַר מיר קלינגט די צװײטע שטאַרק טשיקאַװע. מילא "דאָס קינד" אָנשטאָט "דער קינד" קען איך אײַנשלינגען , אױב סע שטײט געשריבן אַז דװקאַ דאָס איז ליטעראַטור-שפּראַך. און "די װײַב" אָדער "דאָס װײַב" ? רב אַריה האָט טאַקע מסכים געװען אַז אינגל/מײדל מעגן אָפֿיציִעל בלײַבן אַ זכר מיט אַ נקבה
. אױב עמעצן גלוסט זיך אַזױ אַרױסצוזאָגן

מע רעדט דאָך נישט אַז יעדער אײנער זאָל װערן אַ ליטװאַק , נאָר אַ ביסל אָרט פֿאַרן צפֿון-אידיש מעג מען מסתמא איבערלאָזן . סוף-כל-סוף ס'פֿעלט ניט קײן אַנדערע װערטער װאָס זײער מין װאַקלט זיך אָנעם צפֿונדיקן דיאַלעקט . נאָך אַ שײנע פּאָר אָפּצוכשרן איז ניט קײן טױט-סקנה




[ This message was edited by: Yoel on 2002-01-24 08:14 ]

Автор: Арье - Четверг, 24 Января 2002, 22:14

יואל
איך בין אליין א ליטוואק און ביי אונדז פלעגט מען זאגן בלויז "אנקל" און "טאנטע", כאטש דאס ווארט מומע איז אויך ברייט באנוצט געווארן

Автор: Арье - Четверг, 24 Января 2002, 23:14

זיאמע טעלעסין
דער דריטער גראמאטישער מין

איך בין אין דער ליטע געבארן
איז בין איך א ליטוואק, איך בין
כ'וואלט אויסלעבן גליקלעך די יארן
ווען ס'וואלט מיך אזוי ניט דערצארנט
דער דריטער גראמאטישער מין

ער האט ביזן טויט מיך פארמאטערט
אים אפשאפן וואלט ניט געשאט
מיט אים האט מיין מאמע און טאטע
קיין מגע ומשא געהאט

פון זיי ניט געקענט כ'האב אים הערן
ער וואלט זיי געקיצלט אין שלונג
ביי זיי וואלט דער צונג זיך ניט קערן
דער שווערער ליטוואקישער צונג

:ניט קלאר איז געווען זיי דער שכל
?וואס דארף מען אים האבן? צו וואס
ארויסרופן פלעגט נאר א שמייכל
"ביי זיי אט דער דאזיקער "דאס

א מיידל, אשטייגער, זאל בלייבן
ביים אייגענעם מין - איר נדן
דארף ווערן דאס מיידל א ווייבל
דערנאך זאל דער מאן זי פארטרייבן
צי שטארבן ביי איר זאל דער מאן

דאן ווערט: די אלמנה, די גרושה
דער צווייטער נאטירלעכער מין
א לשון אויף חידש-חידושים
מע דרייט עס אהער און אהין

דאס זעלבע איז אויכעט : דאס אינגל
דעם מין זיינעם קריגט ער נאך דאן
ווען ס'ווערט אט דאס דאזיקע יינגל
א בחור, א חתן, א מאן

דאן הייסט ער: "דער בחור", , " דער חתן",
"דער מאן" - דאס איז ריכטיק ווי גאלד
נאר וואס עפעס דארפן מיר דאסן
?די יינגלעך, וואס מיר האבן אלט
...............
מיין יידישע שפראך מיין געשעצטע
דו רעדסט צו מיין הארצן א סך
איך האב ביים פראפעסאר זארעצקי
געלערנט די יידישע שפראך
כ'דערמאן אים מיט יראת הכבוד
דעם ליבן און טייערן מענטש
ער האט אונדזער לשון געכאוועט
זיין נאמען זאל ווערן געבענטשט
....צו מיר איז דערגאנגען דער עיקר
פון יידישן לשון דער זין
כאטש כ'טו זיך נאך אלץ ספאטיקען
אין דריטן גראמאטישן מין

אז כ'בין אין דער ליטע געבארן
כ'פיל אנדערש פון ווערטער דעם ווערט
פארוואס זאל מען זאגן ניט טארן
?דער יינגל, די מיידל, דער פערד

Автор: Laplandian - Пятница, 25 Января 2002, 0:20

! ייִשר כוח , לײב

כ'האָב גרױס הנאַה געהאַט פֿונעם ליד ! נו , איצט װעל איך שױן װיסן אַז אָנקל מיט טאַנטע זײַנען גלאַט-כשר . באַמת האָב איך זײער װײניק געשמועסט מיט עכטע ליטװאַקעס , כמעט בלױז מיט װײַסרוסישע, און קײנמאָל ניט געהערט זײ זאָגן עפּעס אַנדערש װי "פֿעטער,מומע". פֿרעגן צי פֿאַראַן סינאָנימען האָב איך ניט געפֿרעגט, ניט געקלערט פֿון אַזאַ מין שאַלה

Автор: simulacrum - Пятница, 25 Января 2002, 6:55

אַ שײן לידל, כאָטש איך האָב ליב זײַן פֿרױ מערער... יואל, כ'האָב אין ערגעץ
נישט געזאָגט עפּעס בײזס װעגן ליטװיש צי רײַסיש. ס'איז אײן זאַך - דאס שרײַבן ייִדיש און גאָר אַנדערע - דאס רײדן ייִדיש. סע נישטאָ קײן ייִדישער דיִאַלעקט, װאָס די ליטעראַרישע שפּראַך זאָל אים אָפּשפּיגלען, װער שמועסט שױן פֿון דרום-מזרח-ייִדיש. יענץ איז שױן כּמעט אינגאַנצן אונטערגעגאַן, װײַל ס'איז עפּעס אַ גראָבער זשאַרגאָן, פֿאַר פּראָסטע לײַט, - מיט אײן װאָרט: די פֿערד-גנבֿים שפּראַך. און איך האָב אים זײער האָלט, יענעם שײנעם זשאַרגאָנטשיק. איר אפֿשר רעדט נישט אַרױס װי עס איז אָנגעשריבן - װי פֿלעגן רעקאָמענדירן אַמאָל אונדזערע לינגװיסטן, ניט בלױז דער אױבן דערמאָנטער אײַזיק זאַרעצקי - נאָר גיכער װי אײַערע טאַטע-מאַמע /זײדע-באָבע צי אַנדערע מוסטערדיקע אָבֿות/ האָבן גערעדט. אַנדערש װעט דאָס זײַן אומנאַטירלעך און סקוטשנע. לפֿי-דעתּי, אַלע רעגיִאָנאַלע נוסחות פֿון מאַמע-לשון זענען מלא-טעם און מלא-חן, איטלעכס איז װױל און קאָרעקט

איר אלײן שרײבט אידיש און אינגל, װי בײ אוקראינער, װײל בײ ליטװאקעס װאָלט עס גיכער געװען דװקא ײדיש און ײנגל - לױטן נוסח-ײװאָ

Автор: Laplandian - Воскресенье, 27 Января 2002, 1:58

דער לעצטער לובאַװיטשער רבי פֿלעגט אַזױ זיכער שרײַבן: אידיש , אינגל . פֿאַראַן אַ בריװ זײַנער װי ער רעקאָמענדירט אױסטײַטשן די ראשי-תבות ל"אַ "לשון אידיש" אָנשטאָט "לשון אַשכנז". הגם אַז רײַסישע רעדן באמת אַנדערש. איך האַלט אױכעט אַז מע זאָל רעדן לױט רעגיִאָנעלע דיִאַלעקטן, אָבער כ'קען אײַך אַנטפּלעקן דעם ביטערן פֿאַקט - פֿאַראַן הונדערטער װערטער װאָס איך האָב נישט מקבל געװען קײן טראַדיציִע װיִאַזױ זײ אַרױסצוזאָגן נאַטירלעך. למשל, "טכױר" זאָגט מען אײקענדיק, אױקענדיק, צי אַנדערש ? אַ זעלטן װערטל , װאָס אַחוץ די װערטערביכער האָב איך נישט זוכה געװען צו זען . פֿונדעסטװעגן , װאָס זאָל מען טאָן אין אַזעלכע פֿאַלן ? כ'האָב האָלט די נאַטירלעכע שפּראַך, אָבער װען איך שמועס צומאָל מיט געװיסע אידישיסטן און איך שפּײַ אױפֿן אױבנדערמאָנטן דריטן מין, קריטיקירט מען מיך און מע זאָגט אַז מע טאָר נישט אַזױ רעדן. גאָר פֿאַרקערט , אוקרײַנישע און פּױלישע רעדן טאַקע װי מע שרײַבט לױטן זײער דיקדוק ("קומעץ", "צײַרע" אַ.אַ.ו ) און ס'קומט אױס אַז אײַער שטײגער רעדן איז גאַנץ ליטעראַריש. און מיר , נעבעך, מוזן זיך מוטשען חלילה נישט צו פֿאַרגעסן אַז טאָמער מע שרײַבט אַן אַרטיקעלע און דאָס גלײַכן, װערט דער גאַנצער יאָר - דאָס גאַנצע יאָר און דער מאַמע-לשון אַלײן װערט אַן "עס" און " זײַ אַ מענטש - װעסט עסן בורעקעס מיט שװענץ" גראַמט זיך ניט אין דער אָפֿיציִעלער שפּראַך, אָבער לגבי דעם זאַכלעכן מין דאָס איז אַ קלײניקײט און אפֿילו פֿאַרן רוב ליטװישע
האָט עס קײן פּשט ניט



[ This message was edited by: Yoel on 2002-01-27 03:00 ]

Автор: simulacrum - Воскресенье, 27 Января 2002, 19:24

דער לעצטער ליבאַװיטשער רבי, אױב רעדן גענױ, איז קײן ליטװאַק נישט געװען, װײַל סײַ ער סײַ זײַן פֿאָטער רב לוי-יצחק קומען בײדע אַרױס פֿון דעם "טאָטע-מאָמע" לאַנד. על-כּן, פֿון דער הײם ער האָט אַפּנים געדאַרפֿט רעדן דאָס חיריק-לשון; זעט אױס אַז ליטװיש האָט ער זיך אױסגעלערנט פֿון זײַן שװער, הגם כ'װאָלט נישט דערפֿאַר ערבֿ געװען. און װאָס שייך די ייִנגלעך, װער נאָך רעדט אַרױס ייִ אױב ניט די ליטװישע? ס'איז פּאַראַדאָקסאַל, װאָס זײ זאָלן שרײַבן אי און ניט ייִ, אָבער טראַדיציִע איז טראַדיציִע; די װײַנרײַכס זענען געװען מערער ליטװיש װי די חסידים - ?מערער קאַטאָליקעס װי דער פּױפּסט



[ This message was edited by: Simulacrum on 2002-01-27 20:34 ]

Автор: Laplandian - Воскресенье, 27 Января 2002, 21:30

ס'איז גאַנץ מעגלעך אַז דעם רבינס פֿאָטער האָט אױך גערעדט ליטװיש . איך בין באַקאַנט מיט אַ פּאָר מזרח- און צפֿון-אוקראַיִנישע משפּהות װאָס סטאַמען פֿון ליטע אָבער װױנען שױן דרײַ דורות אין מאַלאָראָסיִע . זײ זאָגן "קום אַהער" אָבער אַמאָל-אַמאָל ספּאָטיקען זיך און איקען. הײַנט הערט מען ירושלימער און מאָנסיִער קינדערלעך אױסמישן דיִאַלעקטן: אײן װאָרט ליטװיש, צװײ אונגאַריש. איך פֿלעג ברוגז װערן דעריבער, נאָר ס'קען זײַן אַז מע װעט פּראָדוצירן עפּעס אַ נײַעם אַרױסרעד. נאַטירלעך געמישטע שפּראַך איז דאָך אױכעט מאַמע-לשון. װאָס שייִך "אידיש" - אפֿשר האָט עס עפּעס אַ פֿאַרבאָרגענעם טעם, װער װײסט

כמעט אַלע רעליגיִעזע אידישע טעקסטן דרוקן דאָס דאָזיקע װאָרט מיט אַן אַלף. אין אַלטע ספֿרים האָבן ליטװאַקעס געשריבן "יודיש" - נאָך דער אַלטער עברי-טײַטש-אָרטאָגראַפֿיִע

Автор: Арье - Понедельник, 28 Января 2002, 1:46

נישט קוקנדיק אויף דעם, וואס איך האלט, אז ריכטיקער איז צו זאגן דאס מיידל, דאס יינגל, דאס ווייב, בין איך,אזוי ווי וויינרייך, ליבעראל לגבי דעם ענין. אויב מען וויל זאגן "דער יינגל" , "די מיידל" און "די ווייב",זאל זיי ווויל באקומען.דאך, אבער, בין איך אבסאלוט נישט טאלעראנט לגבי "אידיש" - ס'איז א חטא שבחטאים צו שרייבן אזוי - איך אנערקען בלויז יידיש, טראץ דעם, וואס דער לובאוויטשער האט טאקע געשריבן "אידיש". אבער פארגעסט נישט, אז זיין פאמיליע-נאמען פלעגט ער שרייבן "שנעורסאהן", לויט דעם פארעלטערטן דייטשמערישן שטייגער. דער רבי האט דאך קיין מאל נישט געלערנט ערנסט יידיש- ער האט באהערשט די שפראך בלויז פון דער היים. אבער פירן פיבערהאפטע וויכוחים, צי מען דארף זיך באנוצן אין שריפט מיט דעם ייווא-יידיש, אדער מיט דעם היימישן דיאלעקט וויל איך נישט- הלוואי וואלטן מיר געהאט כאטשבי א 5 מיליאן יידן, וועלכע וואלטן גערעדט און געשריבן אויף זייער היימיש יידיש לשון, וואלט איך דעמלט געזאגט דיינו

Автор: Арье - Понедельник, 28 Января 2002, 1:51

אוי, אנטשולדיקט מיך פאר דעם עמהארצישן דרוק-פעלער - שניאורסאן און ער פלעגט שרייבן שניאורסאהן- מיט א ה

Автор: Laplandian - Понедельник, 28 Января 2002, 7:05

!אַ גוטע װאָך, ר' אַריה-לײב

איך האַלט אױכעט פֿון "דער אינגל", "די מײדל" , אָבער ר' שעיה איז נישט מסכים. "שניאורסאָהן" איז אַ נאָרמאַלע זאַך - יעדער אײנער האָט ליב זײַן משפּחה-נאָמען, װען מע האָט דאָס ערשטע מאָל צעגעבן פֿאַמיליִע-נעמען, האָט מען אים אַזױ אָנגעשריבן, װאָס קען מען טאָן. דער לובאַװיטשער רבי זצ"ל האָט געהײסן זײַנע אידישע דרוקערס אַז מע זאָל ניצן ייִװאָ-אָרטאָגראַפֿיִע אין צײַטונגען, לידער אָדער דערצײלונגען, ער אַלײן פֿלעגט אַרײַנקוקן אין ייִװאָ-בלעטער וכדומה. אָבער - ער האָט אָפֿט געשריבן דװקא , ספּעציִעל אַלטמאָדיש. פֿאַרװאָס? מסתמא צו זײַן פּערזענטלעך אומאָפּהענגיק פֿון אַלע שיטות און אָרגאַניזאַציִעס. פֿאַרקערט, ס'איז פֿאַראַן נאָר אַן אײנציקער בריװ (אױף װיפֿל איך װײס ) װעגן אָרטאָגראַפֿיִע - אַז ל"א איז דער טײַטש "לשון-אידיש" און נישט "לשון-אַשכנז". דאָס הײסט : שרײַבט אַנדערע װערטער װי ס'געפֿעלט אײַך לױט דער מאָדערנסטער אָרטאָגראַפֿיִע , געזונטערהײט, נאָר "אידיש" מיט אַן אַלף. װאָס פֿאַראַ סודות-הקבלה
. שטעקן דאָ - װײס איך ניט, פֿרעגט בעסער עפּעס אַ מקובל

לאָמיר אַרײַנלאָזן אַ פּאָר מאַרגינאַלע װערטלעך, בפֿרט אַז סע דאָ אַ שײנער מספּר אידיש-רעדנדיקע אידן װאָס האָבן זײ האָלט. לאָמיר נישט זײַן קײן קפּדנים. מע רעדט דאָך נישט װעגן "צװײ יאָהר ציריק האָט ער גיהאַלטען אַ קאַר-סערװיס קאָנער לי ענד פֿלאַשינג עװעניו" - אַזאַ שרײַבעכץ האָב איך פֿײַנט נישט װײניקער פֿון אײַך. און איך װײס אױף 100-פּראָצענט - אַ סך חרדים אױך

P.S.
פֿאַרװאָס נאָר 5 מיליִאָן אידן און נישט אַלע אַשכנזים? ספֿרדים זאָלן אױכעט
קענען די שפּראַך - ס'שאַט נישט




[ This message was edited by: Yoel on 2002-01-28 09:05 ]

Автор: Laplandian - Понедельник, 28 Января 2002, 7:29

און מע זאָל נישט פֿאַרגעסן אַז דער לובאַװיטשער רבי (װי אױך דער סאַטמאַרער און תולדות-אַהרונער רביִיִם ) איז געװען פֿון די בעסטע פֿאַרשפּרײטערס פֿון מאַמע-לשון אין לעצטע פּאָר דורות. און צו אונדזער טעאָריִע אַז אידיש איז ממש הײליק האָט ער צוגעגעבן עטלעכע שענסטע הסברים



[ This message was edited by: Yoel on 2002-01-28 08:39 ]

Автор: simulacrum - Вторник, 29 Января 2002, 5:41

Автор: Laplandian - Вторник, 29 Января 2002, 10:30

[quote]
On 2002-01-29 06:41, Simulacrum wrote:

Автор: Laplandian - Вторник, 29 Января 2002, 11:02

Автор: simulacrum - Среда, 30 Января 2002, 2:27

יאָ, יאָ, רב לוי-יצחק שנײערסאָן איז געװען פֿונעם שטעטל פּאָדאָבריאַנקע אינעם אימענער אועזד פֿון קיִעװער גובערניע. ס'איז אױסטערליש, װאָס די בראָסלעװער חסידים רופֿן די שטעט בראָסלעװ און אימען ( מיטן װײכצײכן ) - ברעסלאַװ און אומאַן, װאָס דאָס ערשטע איז די דײַטשע שטאָט ברעסלאַו און דאָס לעצטע איז אַ רוסיש װאָרט. אינעם פֿאַל מיט בראָסלעװ ס'איז מסתּמא דערפֿאַר װאָס צום מערסטנס די בראָסלעװער זענען אָקאָרשטיקע בעַלי-תּשובֿה, ניט פֿון קרײַנע בכּלַל צי דער שטאָט בראָסלעװ בפֿרט. ס'איז אָבער שװערער צו פֿאַרשטײן צוליב װאָס זאָלן די ליבאַװיטשער רופֿן זײער שטעטל אױף רוסיש און ניט װי זי איז געװען טראַדיציִאָנעל גערופֿן, ד"ה ליבאַװיטש, װי די געװעזענע רַביִם האָבן זי גערופֿן - ד"ר מרדכי שעכטער אַגבֿ ברענגט אין זײַנס אַ לערנביכל אַ ציטאַטע פֿון אײנעם פֿון די געװעזענע ליבאַװיטשער רביס בהסכּם דערמיט. װעדליק דעם, ס'איז מיגלעך צו דערגרײכן די מסקנה, װאָס דאָס
,מאַמע-לשון זײערע איז נישט אַזױ אױטענטיש, װי סע װאָלט זיך געװאָלט
פּשוט ניט אױטאָכטאָניש - פּױלישע ייִדן מיזן נישט װיסן װיִאַזױ צו רופֿן אַ פֿאַרװאָרפֿן װינקעלע ערגעץ העט-העט אין רײַסן

:razz:

[ This message was edited by: Simulacrum on 2002-01-30 03:34 ]

Автор: Laplandian - Среда, 30 Января 2002, 7:23

Автор: Laplandian - Среда, 30 Января 2002, 10:25

אינעם ערשטן באַנד פֿון זײַנע זכרונות דערצײלט דער פֿריִערדיקער ליובאַװיטשער רבי אַז אַ חברה נסתרים האָבן געגרינדעט דאָס שטעטל און אָנגערופֿן "ליובע" װײַל דער צדיק און מקובל ר' מאיר, דער מיסד פֿונעם ישוב האָט זײער ליב געהאַט אַלע מענטשן, אידן און ניט-אידן, האָט מען געגעבן אַזאַ נאָמען װאָס מײנט "ליבע" סײַ אױף אידיש סײַ אױף גוי'איש , ערשט דורות
" שפּעטער האָט מען צוגעגעבן "װיטש". דאָס הײסט, דער נאָמען "ליובאַװיטש
.איז עלטער און סימבאָלישער


פֿון "בשר-לב" דאַרף מען מאַכן "ברית-לב"! די ערשטע ברסלבער חסידים האָבן איבערגעענדערט דעם נאָרמאַלן נאָמען פֿון דער שטאָט און האָבן ניט געהאַלטן פֿון איר פּשוט'ן נאָמען, נאָר גערופֿן דװקא װי זי הײסט אױף עפּעס אַ
.מאָדנעם דיִאַלעקט


רבי נחמן'ס תלמידים שרײַבן "אומין" דװקא און אין ערגעץ נישט "אומאַן". ספֿרדישע בעל-תשובות האָבן דאָס לעצטע אױסגעטײַטשט אױף לשון-קודש
.און עפּעס אַ פּשט'ל געמאַכט, אױטענטיש איז דאָס, זעט אױס, נישט


פֿונדעסטװעגן, אין אַלע מאה-שערימדיקע און אַמעריקאַנער חרדישע אױסגאַבעס דרוקט מען שױן שײנע זעכציק יאָר (איך האָב אַ ברסלבער קאָלעקציִע, מערסטנס שפּעטערדיקע פֿאָטאָקאָפּיִעס )"אומאַן". װאָס װילט איר, געװען אַ שטעטל אימען, און אַ דאַנק דעם ברסלבער רבי'ן איז אױסגעװאַקסן
פֿון איר אַ גאַנצע טאָפּאָנימישע מגילה

Автор: simulacrum - Четверг, 31 Января 2002, 4:50

אָ-װאַ! קײן עין-הרע, אַ שײן ביסל אינפֿאָרמאַציע, מע דאַרף נאָך זי פֿאַרדײַען... װאָס איך מײן מיטן אױטענטישקײט, און ס'איז אַ שאָד װאָס דאָס איז אַ פּגם פֿון אַ סך, אױב נישט דעם רובֿ ייִדן, ניט נאָר די בראָסלעװער צי סאַטמערער חסידים, הקלל װאָס איך מײן איז אַז היות װי מ'האָט ייִדיש שטענדיק געהאַלטן פֿאַר אַ זשאַרגאָן, קײן שום טאָפּאָנימען האָבן ניט געהאַט צו פֿיל פּרעסטיזש, ניט אַרױסגערופֿן שטאַרק אַ סך כּבֿוד. מ'האָט די-ע נעמען פֿאַרנומען װי צעקאַלעטשעטע, געלאָמעטע "ריכטיקע", ד"ה רוסישע, װערטער. די זעלבע זאַך האָט זיך געשען אױך מיט די מאַלאָראָסישע טאָפּאָגראַפֿישע װערטער, װײַל אוקראַיִניש האָט מען אױכעט געהאַלטן פֿאַר אַ מין לינגװיסטישן קאַליקע. װען סע קומט צו רעדן - רעדט מען װי ס'איז דער שטײגער, נאָר װאָס שייך דאָס שרײַבן - שרײַבן מוז מען אינטעליגענטיש, װי בײַ לײַטן, הײסט עס, בײַ גױיִשע לײַטן. אַזױ אַרום, קעשענעװ װערט קישיניאָװ צי קישינבֿ צי נאָך עפּעס, באַרדיטשעװ װערט בערדיטשעװ, מולעװ - מאָהיליאָװ, וכדמה. און דאָס איז אין די װיכטיקסטע װעלטלעכע ליטעראַרישע אױסגאַבעס, ניט אין אײנער אַ מפֿקיר
געװאָרענער יעהופּעץ. װען איר נאַרײַעט אַז בײַ פּױלישע ייִדן אימען רופֿט זיך - אױך גאָר אױטענטיש - אומען, איך קען נישט מיט אײַך פֿולשטענדיק מסכּים זײַן, װײַל דער אײנציקער אױטענטישער נאָמען איז װיִאַזױ די לאָקאַלע, דאָרטיקע - צי דאָיִקע - ייִדן אַלײן רופֿן זײער שטיקל פּלאַץ. ייִדן פֿון די אַנדערע, ספּעציִעל װײַטע, מקומות װײסן גאָרנישט פֿון די קלײנע און ניט אַזױ קלײנע פּלעצלעך, װער שמועסט שױן פֿון די נעמען זײערע, און זײ קענען נאָר בלײַבן בײַ אָפֿיציעלער רוסישער צי אַן אַנדער טערמינאָלאָגיע. אַװדאי בעסאַראַבער װעלן זאָגן ליובאַװיטש, װײַל זײ האָבן נאָר געלײענט פֿון דערין אין עפּעס אַ בלאַט צי האָבן דערױף געהערט פֿון אַ שטיקל קרובֿ פֿון יענער זײַט נעסטער; ליבאַװיטשער, פֿון דער אַנדערער זײַט, װעלן זאָגן אומאַן, װײַל זײ הײבן נישט אָן צו װיסן װוּ די-אָ אומאַן געפֿינט זיך און מיט װאָס מ'עסט זי. און װאָס צו טון מיט די קלענערע שטעטלעך? װער װײסט אַז לײב קװיטקאָ איז געבױרן געװאָרן אין אָלאַסקעװ און שיקע דריז - אין קראָסנע? אינטערעסירט דאָס װעמען-ס'איז-ניט װי פֿאַרײַאָריקן שנײ. גאָלאָסקאָװאָ און קראַסנאָע, כאָטש הרגעט זײ אװעק און שױן



[ This message was edited by: Simulacrum on 2002-03-15 01:49 ]

Автор: Laplandian - Четверг, 31 Января 2002, 5:53

יעדער אײנער װײסט(אין חרדישן עולם,לכל-הפּחות ) װי הײסן קעשענעװ, קראַסנע (אױפֿן אונגאַרישן שטײגער ), באַרדיטשעװ, אָלעסק, אַנטיװקע. ברסלבער חסידים װײסן אַלײן אַז זײ ניצן אַ ספּעציִעלן נאָמען אָנשטאָט דעם נאָרמאַלן (איך האָב נעכטן געפֿרעגט ) - דאָס איז אױטענטיש, אָבער נישט קײן טאָפּאָנים. איר זאָגט קראָסנע, אָבער איך קען אונגאַרישע אידן פֿון דאָרטן, און זײ זאָגן - קראַסנע. זענט איר זיכער אַז אומען האָט ניט געהאַט קײן ליטװאַקעס? גאָר אַ מאָדערנע, אױסגעמישטע שטאָט געװען אַ פּאָר הונדערט יאָר צוריק - כמעט אַ קלײנע אָדעס. איר זאָגט, אַז עמעצער רופֿט פּ"ב - פּײטערבאַרג. געזונטערהײט, אױב ס'איז אידיש, און אַ מתנגד מעג זאָגן - אומען. און די אַלטע אוקרײַנישע ספֿרים (אַלײן געזען ) שרײַבן מיט אַ װאָװ, כאָטש מע לײענט מיט אַ שירעק


[ This message was edited by: Yoel on 2002-01-31 08:31 ]

Автор: Арье - Пятница, 1 Февраля 2002, 0:14

Yoel & Simulacrum

זייער אן אינטערעסאנטע און באלערנדיקע דיסקוסיע.א שאד, וואס איך קאן זיך נישט באטייליקן אין איר, מחמת מיין ליטוואקישן יחוס האב איך קיין מינדעסטע אנונג וועגן די נעמען פון אוקראינישע שטעט און שטעטלעך.דאך, אבער בין איך מחויב אריינצורוקן א באמערקונג: דאס ווארט "אויטענטישקייט" געהערט צום צווייטן גראמאטישן מין, א נקבה",הייסט עס, דעריבער דארף מען צו דער אויטענטישקייט זיך ,טאקע, ווי צו א נקבה און שרייבן מיט דער אויטענטישקייט און נישט מיט דעם...זייט מוחל , וואס איך האנדל ווי עס האט דאס באשריבן אין אירס א ליד רחל טארפוסמאן, וועלכע האט אין עלטער פון
, :פופצן יאר אנגעהויבן צו שרייבן לידער אויף יידיש

ווער ס'דערפירט דיך ביז חלשות
מיט דערעסנדיקע דרשות
איז א רשע

איך מיין, אז קיין מער יידישער אויסדרוק איז בכלל נישט פאראן

Автор: Арье - Пятница, 1 Февраля 2002, 0:23

א פארבעסערונג (אוי, דער בחור, דער זעצער, תמיד מוז ער עפעס וואס נישט דערדרוקן:wink: - עס מוז זיין - דארף מען טאקע צו דער אויטענטישקייט זיך באציען ווי צו א נקבה...א.א.וו

Автор: simulacrum - Пятница, 1 Февраля 2002, 4:41

ליבער ר' אַריה-לײב, ס'איז דאָ רחל בױמװאָלס אַ ליד אין דעם ייִדישן אָפּטײל מיט אַ קורצער דיסקוסיע, װאָס איר האָט אַפּנים דורכגעלאָזט. ר' יואל, סײַ אין "אַלגעמײנעם זשורנאַל" די טעג, סײַ אין "פֿאָרװערטס" פֿאַרן פֿאַרשטאָרבענעם מָרדכי שטריגלערן - ניצט מען/האָט מען גענוצט קישינעװ/קישיניאָװ און, פֿאַרשטײט זיך, בוקאַרעסט, בערדיטשעװ אַאַװ., װײַל פֿאַר טײל פּױלישע ייִדן פֿונעם עלטערן דור דאָס קאָן זײַן נישט אַזױ װיכטיק, ס'איז ערגעץ צו װײַט. פֿאָרװערטס איז הײַנט אַן אַנדער צײַטונג

קראַסנע און קראָסנע זענען פֿאַרשידענע שטעטלעך, איר מײנט אַן אַנדער קראַסנאָע. אין דער אמתן סע זענען פֿאַראַנען גאָר אַ סך שטעטלעך און דערפֿלעך מיט אַזאַ נאָמען, אַלף מיט אַ פּתחל, נאָר שיקע דריז איז געבױרן געװאָרן אין פּאָדאָלער קראָסנע, מיטן קמץ-אַלף אין דער מיטן. אַז ס'איז געקומען צו רײד, גאָר אַ שײנער און רירנדיקער פּאָעט איז ער געװען, מיט טרױעריקן גורל, מע דאַרף פֿון אים עפּעס פֿאַרעפֿנטלעכן, אַ


[ This message was edited by: Simulacrum on 2002-02-01 05:51 ]

Автор: Laplandian - Пятница, 1 Февраля 2002, 7:08

Автор: Laplandian - Пятница, 1 Февраля 2002, 7:50

!ליבער רב אַריה-לײב


?נו פֿאַרװאָס זשע דאַרף מען זיך באַציִען צו אױטענטישקײט װי צו אַ נקבה

Автор: simulacrum - Среда, 6 Февраля 2002, 5:42

זײַט מיר מוחל, רבותי, פֿאַרן איבערײַס - כּמעט אינגאַנצן פֿאַראַרבעט זיך, װאָס זאָל איך טון? טאַקע יאָ, ר' יואל, פּילנוע - װי כ'האָב געהערט - איז די אױטענטישע פֿאָרמע, װײַל פּאָלאָנע איז מיגלעך אַ סאָװעטישע נײַ-אײַנפֿירונג, און נאָך אַ מאָל - מע טאָר נישט קאַליעטשען אַזױ דעם נאָמען פֿון דעם אָרט, װוּ ס'געבױרן געװאָרן דער גרױסער פּרץ מאַרקיש ; װאָס פֿאַראַ ייִדישע טבֿע איבערצואַנדערשן אַלצדינג אױף שריט און טריט, נו כאָטש נעם און ברענג אַרױס די איקאָנעס פֿון איזבע אַרױס!!! די גרעסערע שטעט, אָבער, װי מאָסקװע, פּאַריז צי פּעטערבורג, קאָן האָבן עטלעכע װאַריִאַנטן פֿון אַרױסרעדן, מחמת דעם װאָס זײער שם איז אַלעמאָל געװען צעזײט און צעשפּרײט איבער דער גאָרער װעלט, און איטלעכער האָט געקאָנט זײ אָנרופֿן װי דאָס האַרץ גלוסט. פּײטערבורג צי נעװ-יאָרק, פּאַריזש צי תּל-אוּװיװ, סע נישטאָ נאָר אַזאַן אָרט װוּ כאָטש עמעצער װאָלט טאַקע אַרױסגערעדט "מאָסקװע",װי ס'שרײַבט זיך, סע נישטאָ קײן שום מאָסקװע נישט - עפּעס א סימולאַקרע. אָט דאָס איז ממש אַ דזשימדזשיק אַ געמלאָכהטער דורך די ליטעראַטן אונדזערע, װאָס פֿלעג שױן אײַזיק זאַרעצקי באַמערקן מיט יאָרן לאַנג. טונעיאַדעװקע זשע מיט גנילאָפּיאַטעװקע זענען נאָר אײן-און-אײנציקע, אָן שיִער װאַריִאַנטן, פֿון זינט די װעלט איז באַשאַפֿן געװאָרן. אָט אַזױ איז עס

Автор: Laplandian - Среда, 6 Февраля 2002, 7:58

ס'איז גוט צו װיסן אַז סאַטמאַרער טאָפּאָנימיק איז טאַקע בעסער, יעדער אײנער זאָגט פּילנוע, הגם מע שרײַבט צומאָל מיט אַ קומעץ-אַלף. מיט "אומאַן", זעט אױס, האָט פּאַסירט די זעלבע מעשה װי מיט פּ"ב . פֿאַר חסידים איז אומען ניט קײן פֿאַרװאָרפֿן דערפֿל, פֿאַרקערט, זי איז גרױס װי ארץ-ישראל. אדרבא, פֿון פּעטערבורג װײס מען כמעט גאָרנישט, װעמען אַרט דאָך עפּעס אַ גױ'אישע שטאָט אױפֿן קאַלטן צפֿון װאו די װײַסע בערן לעבן (מע האָט מיך שױן אַ פּאָר
.(מאָל אױסגעבעטן עפּעס צו דערצײלן װעגן זײ


כ'האָב אַ ביסל אױסגעפֿאָרשט: אומען שרײַבט מען אין אַלטע ביכלעך מיט אַ
.װאָװ, און ריזשין , צום בײַשפּיל, בלױז מיט אַ יוד ממש אױף דער זעלבער זײַט

Автор: simulacrum - Четверг, 7 Февраля 2002, 3:51

יואל, אַ טעכנישע שאלה: װיִאַזױ סע גיט זיך אײַך אײַן אַרײַנצושטעלן װעלכן-ניט-איז סימבאָל זאַץ-אױס אין סוף פֿון אַן אַבזאַץ צי פּאַראַגראַף? כ'מײן אַ פּינטל, פּינטל-קאָמע, קלאַמערל, אַדג... בײַ מיר רוקט זיך איבער דער סימבאָל אין דעם סאַמע רעכטסטן עק און װי כ'זאָל זיך נישט מאַטערן, קען איך אים ניט אָפּשטױסן. צי אפֿשר קען דאָס האָבן צו טאָן מיט קאָדירונג?
גיט נאָר אַ קוק אָט דאָ-אָ

און איצט - אַ קינדער-ליד, ס'איז גוט פֿאַר אַלעמען צו זען אַן אילוסטראַציע פֿאַר די טרוקענע לימודים
נו, איר זעט שױן די פּראָבלעם?

באָריס חייּס

יענץ פֿאַרגעניגן

אַ גרױס פֿאַרגעניגן האָט װעלװל געהאַט
װען ער האָט געקריגן אַ באַנקע קאָמפּאָט
, אַן אימפּאָרטנע באַנקע פֿון דרײַ קילאָגראַם
מיט אַ קאָדרישן אָנשריפֿט
Pour vous, Chere Madame
... ( פּור װוּ שער מאַדאַם )
די באַנקע געעפֿנט האָט ער מיט די צײן
פֿון דאָרט האָט צעשפּרײט זיך אַ ריח פֿון כרײן
און קנאָבל און נאַפֿט
. און בעשׂמים אַלערלײ
- אַ מיטל איז דאָרטן געװען
! קעגן פֿלײ

אױ, װײ'ז מיר, ס'האָט זיך אַלײן באַקומען - דאָס גאַנצע שטיקל האָט זיך
!!! אָנגעשפּאַרט אין אַ לײדיקן צװישנרױם
? יאָ

:confused:

[ This message was edited by: Simulacrum on 2002-02-07 05:09 ]

Автор: Laplandian - Четверг, 7 Февраля 2002, 13:56

מע דאַרף פּשוט צװײ מאָל אַ קלאַפּ טאָן דעם ענטער אינעם סוף פֿון דער לעצטער פֿראַזע און דערנאָך שרײַבט װאָס איר װילט: אַ פּינטל צי אַ קאָמע. אינגאַנצן אױסמײַדן אָט-די פּראָבלעם איז שװער, דער קאָמפּיוטער, שגץ, מאַכט כלערלײ קונצן װען מע ניצט אידיש מיט אַנדערע שפּראַכן צוזאַמען. עבריתּ און אַראַביש צי אײַסאָריש װאָלטן זיך גלאַטיקער צוזאַמענגערעדט, רוסיש און
.ענגליש, אָבער, ציִען פּינטעלעך אױף לינקס מיט גװאַלט, װי אַ מאַגנעט


אַ שײן קינדערלידל. כ'האָב, אמת צו זאָגן, נאָך דאַכט זיך ניט געהערט דעם
? נאָמען באָריס חײס. װאו האָט מען אים געדרוקט

Автор: simulacrum - Вторник, 12 Февраля 2002, 5:31

באָריס חייּס איז אַ פֿײַנער קעשענעװער קינדער-דיכטער, װאָס ער לעבט איצט אין ישראל. כ'פֿאַרמאָג זײַנס אַ ביכל און איך האָב אים געלײנט מיט אַ טוץ יאָרן
קריק נאָך אין "סאָװעטיש הײמלאַנד". ער אַלײן איז אַ געבירטיקער אין יעדינעץ, ניט קײן פּראָפֿעסיִאָנעלער פּאָעט - לױטן פֿאַך אַ פֿעלדשער, אָט דאָס איז, װײַזט אױס, פֿאַרװאָס קײנער נעמט נישט אָן זײַנע ליטעראַרישע פּרוּװן פֿאַר ערנסט, כאָטש זײ זענען די בעסטע קינדער-װירשעס צװישן די נאָך-שעפֿערישע אונדזעריקע פּען-מענטשן. פֿון דער אַנדער זײַט - װער דאַרף הײַנט בכלל
?קינדער-לידער

:eek:

Автор: Laplandian - Воскресенье, 17 Февраля 2002, 0:54

װער דאַרף ? קינדער, פֿאַרשטײט זיך, מײַנע קינדער, צום בײַשפּיל, מײַנע
. חברים'ס קינדער און אַנדערע ,װעמען איך קען ניט

Автор: Laplandian - Понедельник, 18 Февраля 2002, 22:06

כ'האָב אַ קוק געטאָן אַ פּאָר 200-יאָר אַלטע רײַסישע מוסר-ספֿרים פֿונעם שקלאָװער דרוק, איבעראַל שרײַבט מען אידיש מיט אַן אַלף. ס'איז נישט אינגאַנצן פֿאָנעטיש קאָרעקט, פֿונדעסטװעגן דאָס איז אױטענטיש. אוקראַיִנישע און פּױלישע ספֿרים פֿלעגן שרײַבן "יודיש". "ייִדיש" האָט אין אַמאָליקע צײַטן קײנער ניט געשריבן. ס'איז אמת, אַז דעמלט אין נאָך נישט געװען קײן אָפֿיציִעלע אָרטאָגראַפֿיִע, אָבער אַן אוזוס איז געװען ,און ניט קוקנדיק אױף געװיסע באַקאַנטע פֿלוקטואַציִעס, אַלע כללים פֿון דער הײַנטיקער אָרטאָגראַפֿיִע װאָרצלען זיך אין אים, אױסער אָט-די צװײ: מע האָט קײנמאָל ניט געשריבן אַ װאָרט אַנהײבנדיק מיט צװײ יודן און מע האָט איבערגעריסן דרײַ
. װאָװן מיט אַ שטומען אַלף: װאו , װאױנען

איר דאַרפֿט פֿאַרשטײן, איך זאָג אַבסאָלוט גאָרנישט קעגן ייִװאָ-אָרטאָגראַפֿיִע, װאָס איך מײן איז, אַז איך האַלט אַז די דאָזיקע צװײ פּרטים אָנגענומען אין
. אָרטאָדאָקסישע צײַטשריפֿטן זײַנען מלא-טעם און אומבאַדינגט טראַדיציִאָנעל








[ This message was edited by: Yoel on 2002-02-18 23:20 ]

Автор: simulacrum - Вторник, 20 Августа 2002, 3:44

הײַנט אינדערפֿרי האָב איך זיך צערעדט מיט אַן עלטערער ייִדענע, אַ געבירטיקער אין קאָראָסטען, װאָס אַ טײל פֿון איר משפּחה קומט אָבער פֿון סלאָװעשנע [זי אַלײן רופֿט דאָס שטעטל סלאָװעטשנע], װי דער טאַטע אירער האָט פֿריִער געהאַט אָנגענומען דאָס מלמדות און געפֿירט דערמיט
אַזש ביז די סאָװעטן און נאָך אַ ביסל. איך האָב זיך בײַ איר פֿונאַנדערגעפֿרעגט, אױף װיפֿל די צײַט האָט דערלױבט, און דערגאַן אַז סע זענען בײַ זײ אין לשון נאָר צװײ מינים פּונקט װי בײַ ליטװאַקעס: דער אײניקל, די טעכטערל אַאַװ. קײן געמישטער
.מין איז בײַ זײ, זעט אױס, נישטאָ. דאָס אָבער דאַרף מען װײַטער אױסקלערן


[ This message was edited by: Simulacrum on 2002-08-20 05:48 ]